«Τα συναισθήματα είναι σκέψεις που εμπεριέχουν μνήμη»Αντόνιο Νταμάσιο

Julpottpuri - Juldans julmusik



Εγκέφαλος και σώμα, σύνολο ενιαίο και αδιαίρετο

Τι κοινό έχουν ο Αριστοτέλης και η σύγχρονη νευροεπιστήμη; Σύμφωνα με τον Αντόνιο Νταμάσιο, κινούνται στους ίδιους άξονες: παραδέχονται το βιολογικό υπόβαθρο του εγκεφάλου μας, την ανάγκη του για γνώση και μίμηση και την κάθαρσή του μέσω των συναισθημάτων
«Από όλους τους φυσιοδίφες της Ιστορίας προτιμώ τον Αριστοτέλη, επειδή συμφωνώ με αυτά που είπε. Ο Αριστοτέλης, όπως και εγώ, θεωρούσε τη λειτουργία του εγκεφάλου ως βιολογικό φαινόμενο. Αλλά η συμφωνία μας δεν σταματά εκεί: είπε πως όλα τα ανθρώπινα όντα επιθυμούν τη γνώση, πως η επιθυμία αυτή είναι ευχαρίστηση. Είπε πως οι άνθρωποι αρέσκονται να μιμούνται ο ένας τον άλλον και πως αρέσκονται σε διηγήσεις και θεατρικά που μιμούνται τη ζωή.
Τέλος, είπε πως τα συναισθήματα επιδρούν στη λειτουργία του εγκεφάλου προκειμένου να επέλθει η κάθαρσις».Με αυτή την εισαγωγή ο Αντόνιο Νταμάσιο άρχισε την ομιλία του στο Συνέδριο της Ψυχιατρικής που έλαβε χώρα στην Αθήνα τον Οκτώβριο. Ο πορτογαλικής καταγωγής νευροεπιστήμονας, ο οποίος σταδιοδρομεί στις ΗΠΑ, ήταν ο επίτιμος προσκεκλημένος του Συνεδρίου και η ομιλία του είχε τίτλο «Ο ανθρώπινος εγκέφαλος: από τη φιλοσοφία στη νευροεπιστήμη». Όσοι είχαν την τύχη να παρευρεθούν στο Συνέδριο απόλαυσαν έναν από τους πιο ενδιαφέροντες «εγκεφάλους» της εποχής μας να αναλύει την άποψή του για τη λειτουργία του πολυπλοκότερου οργάνου που εφηύρε η εξέλιξη. Για τους υπολοίπους παρουσιάζουμε εδώ τα κεντρικά σημεία.


Helene Lundstrom - "Jul, Jul, Stralande Jul"


Το τέλος του δυϊσμού

Πριν από 14 χρόνια ο Αντόνιο Νταμάσιο, καθηγητής Νευροεπιστημών σήμερα στο Πανεπιστήμιο της Ν. Καρολίνας, δημοσίευσε το πρώτο βιβλίο του που απευθυνόταν στο πλατύ κοινό. Το βιβλίο είχε τίτλο Descartes error: Emotion, Reason and the Human Brain και σε αυτό ο Νταμάσιο καταδεικνύει ότι ο δυϊσμός που στοίχειωσε τη δυτική σκέψη, ο διαχωρισμός σώματος και πνεύματος, δεν υφίσταται. Κατά τον συγγραφέα «η φύση δημιούργησε τη συσκευή του λογικού όχι πάνω από τη συσκευή της βιολογικής ρύθμισης αλλά επίσης από αυτή και μαζί με αυτήν». Εμβαθύνοντας σε αυτή τη σωματοποιημένη διάσταση του πνεύματος, η ομιλία του Νταμάσιο στο Συνέδριο εστιάστηκε στη νευροβιολογία των αισθημάτων (emotions) τα οποία διαχωρίζει από τα συναισθήματα (feelings). Σύμφωνα με τον ορισμό που έδωσε ο πορτογάλος επιστήμονας «τα ανθρώπινα αισθήματα είναι μη διδάξιμα προγράμματα αυτόνομης δράσης και γνωστικές στρατηγικές που στοχεύουν στη διαχείριση της ζωής μας». Επεξηγώντας την άποψή του τόνισε ότι ο φόβος ή η χαρά δεν διδάσκονται, αλλά μας καθοδηγούν στην καθημερινότητά μας, είναι απαραίτητα για την επιβίωσή μας. Παραδείγματος χάριν, ο φόβος που θα προκαλέσει ένα άγριο πρόσωπο που μας προσεγγίζει θα μας κινητοποιήσει να λάβουμε μέτρα προστασίας, να τραπούμε σε φυγή ή να αμυνθούμε.

Αναλύοντας αυτά τα προγράμματα αυτόνομης δράσης ο Νταμάσιο εξήγησε ότι χτίζονται από απλούστερα προγράμματα που σχετίζονται με ό,τι εκτιμάμε, με ό,τι θεωρούμε ότι έχει αξία: τα κίνητρά μας, τις ανάγκες μας, την πιθανότητα ανταμοιβής ή τιμωρίας. Τα προγράμματα πυροδοτούνται από ένα πακέτο ερεθισμάτων τα οποία ο τιμώμενος ερευνητής αποκάλεσε emotionally competent stimuli (ερεθίσματα ικανά να προκαλέσουν αισθήματα, EMS). Η φύση των EMS μπορεί να ποικίλλει, μπορεί παραδείγματος χάριν να πρόκειται για ένα αντικείμενο ή μία κατάσταση. Ανεξάρτητα όμως από τη φύση τους τα ερεθίσματα αυτά ασκούν συγκεκριμένη δράση στον εγκέφαλο. Οπως μάλιστα επεσήμανε ο πορτογάλος επιστήμονας τα EMS δρουν σε εγκεφαλικά συστήματα τα οποία σμιλεύτηκαν από την εξέλιξη. Παραδείγματος χάριν, η αμυγδαλή φαίνεται πως είναι το σύστημα που «φιλοξενεί» τον φόβο ή τον θυμό.


Tommy Körberg & Sissel Kyrkjebø - Julen är här Christmas Is Here



Συλλογικές και ατομικές εμπειρίες

Οσο για τα ίδια τα EMS, αυτά μπορούν να είναι εξελικτικά διατηρημένα ή να έχουν προκύψει από τις εμπειρίες του καθενός από εμάς. Με άλλα λόγια το ερέθισμα που θα πυροδοτήσει ένα αίσθημα μπορεί να είναι κάτι στο οποίο εξελικτικά το ανθρώπινο είδος έμαθε να αντιδρά (παραδείγματος χάριν, ένα άγριο ζώο που πλησιάζει μπορεί να πυροδοτήσει το αίσθημα του φόβου), ή κάτι στο οποίο κάποιος από εμάς έμαθε να αντιδρά, αλλά που δεν προκαλεί την ίδια αντίδραση στους υπολοίπους.

Ο Νταμάσιο κατέληξε στα παραπάνω συμπεράσματα έπειτα από πολύχρονη κλινική και ερευνητική εργασία. Πολύτιμο στοιχείο για τις μελέτες του υπήρξαν οι σύγχρονες τεχνικές απεικόνισης του εγκεφάλου οι οποίες επιτρέπουν την παρατήρηση του οργάνου και τις αντιδράσεις του σε ερεθίσματα. Φυσικά, εκτός από την παρατήρηση αυτή καθεαυτή, ο Νταμάσιο όπως και οι άλλοι νευροεπιστήμονες βασίζονται στα στοιχεία που τους παρέχουν οι ίδιοι οι ασθενείς σχετικά με το τι αισθάνονται την ώρα της παρατήρησης. Αυτό όμως που πιθανόν να διαφοροποιεί τον Νταμάσιο από τους συναδέλφους του είναι ότι εστίασε εξίσου στο υπόλοιπο σώμα κατά τη διάρκεια των πειραματισμών του και δεν περιορίστηκε στα του εγκεφάλου. «Τα προγράμματα των αισθημάτων εκτελούνται στο σώμα αυτό καθαυτό. Η πυροδότηση ενός αισθήματος επιφέρει αλλαγές στην ομοιόσταση του οργανισμού, στα σπλάχνα, στους σκελετικούς μυς και φυσικά στο κεντρικό νευρικό σύστημα» σημείωσε κατά τη διάρκεια της ομιλίας του ο πορτογάλος ερευνητής και προσέθεσε πως «τα προγράμματα ρυθμίζονται από τη μάθηση και διαφοροποιούνται από τη συγκυρία. Οτιδήποτε, όμως, συμβαίνει στο σώμα μεταφέρεται σε μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου η οποία αποτελεί την πλατφόρμα για την κατάσταση των αισθημάτων μας». Η περιοχή στην οποία αναφέρθηκε ο Νταμάσιο ονομάζεται insular cortex (νησαίος φλοιός) και όπως τόνισε επεξηγώντας «μπορεί ένα μουσικό κομμάτι να μας αρέσει πολύ ή να το απεχθανόμαστε. Και στις δύο περιπτώσεις όμως απαιτείται η συμμετοχή του νησαίου φλοιού για τη δημιουργία αυτών των αισθημάτων».




Carola - O Helga Natt (Oh Holy Night)


Αίσθημα και συναίσθημα

Τι συμβαίνει όμως με τα συναισθήματα και πώς είναι δυνατόν να διαχωριστούν από τα αισθήματα; Σύμφωνα με τον Νταμάσιο, τα αισθήματα και τα συναισθήματα αποτελούν φαινόμενα τα οποία δεν ταυτίζονται χρονικά αλλά έχουν χρονική συνέχεια, πρώτα εμφανίζονται τα αισθήματα και μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου αργότερα γεννιούνται τα συναισθήματα.

Τα χιλιοστά του δευτερολέπτου είναι μεγάλος χρόνος όταν αναφέρεται κανείς σε εγκεφαλικές λειτουργίες. Αν όμως αυτή η διαφορά φάσης δεν είναι ικανή να μας πείσει για τη διαφορετικότητα αισθημάτων και συναισθημάτων, ο Νταμάσιο προτείνει ένα παράδειγμα από την εξέλιξη. Πρωτόγονοι οργανισμοί οι οποίοι σαφώς δεν διαθέτουν συναισθήματα διαθέτουν αντιδράσεις που καταδεικνύουν ύπαρξη αισθημάτων. Χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα είναι η αντίδραση παγώματος των ζώων όταν αισθάνονται ότι απειλούνται ή η ταχυκαρδία. Για τον πορτογάλο ερευνητή ακόμη και η ίδια η ετυμολογία της λέξης emotion είναι αποκαλυπτική: όπως υπέδειξε στη διάρκεια της ομιλίας του εμπεριέχει τη λέξη motion (που σημαίνει κίνηση, δράση) και σημείωσε πως τα κέντρα που σχετίζονται με την κίνηση και τη δράση δημιουργήθηκαν νωρίς στη διάρκεια της εξέλιξης. Προσέθεσε δε ότι αυτά είναι λιγότερο σημαντικά για το χτίσιμο της μνήμης και τη δημιουργία του εαυτού μας.

Ο τεχνικός ορισμός των συναισθημάτων κατά Νταμάσιο λέει πως «τα συναισθήματα αποτελούν σύνθετες αντιλήψεις μιας συγκεκριμένης κατάστασης του σώματος (πραγματικής ή φανταστικής), μιας κατάστασης διαφοροποιημένων γνωστικών πηγών και της ανάπτυξης συγκεκριμένων σεναρίων. Οι αντιλήψεις αυτές είναι παροδικά συνδεδεμένες με το αντικείμενο που τις προκάλεσε». Δεν είναι εύκολο για μας τους μη ειδήμονες να διαβάσουμε πίσω από αυτές τις γραμμές. Ωστόσο, μπορούμε ίσως να αντιληφθούμε την ποιοτική διαφορά αισθημάτων και συναισθημάτων: «Τα συναισθήματα είναι σκέψεις που εμπεριέχουν μνήμη» είπε ο πορτογάλος ερευνητής και τα αποκάλεσε «Effective thoughts» (σκέψεις που επιφέρουν αποτελέσματα, τόσο στον εγκέφαλο όσο και στο σώμα).

Επιμένοντας δε στη σωματική διάσταση του εγκεφάλου δεν παρέλειψε να κλείσει την τηλεφωνική συνομιλία που είχαμε την επομένη της ομιλίας του (προφανώς για να βεβαιωθούμε ότι σωστά σας μεταφέρουμε τις σκέψεις του...) με την παραίνεση: «Mind your own body»! Σε ελεύθερη μετάφραση: Ακουσε το σώμα σου!
της Ιωάννας Σουφλέρη
πηγή: Το ΒΗΜΑ, 26/10/2008



Nu tändas tusen juleljus; Sophia Wallgren

"Tο πρόβλημα της γνώσης είναι να βρούμε την ουσία των πραγμάτων"

Τα μυστήρια του εγκεφάλου

Ο Νόαμ Τσόμσκι και ο Ουμπέρτο Έκο ερευνούν τα αινίγματα του ανθρώπινου νου και τη σχέση του με τις εγκεφαλικές λειτουργίες. Η προβληματική και ακόμη αινιγματική σχέση ανάμεσα σε νου και σώμα ή ανάμεσα σε νου και εγκέφαλο ήταν το θέμα που επέλεξε το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Vita-Salute San Raffaele του Μιλάνο για μια συζήτηση ανάμεσα σε επιστήμονες και φιλοσόφους, που οργανώθηκε με τη συνεργασία της εφημερίδας «La Repubblica». Μεταξύ άλλων, συμμετείχαν και μίλησαν ο Αμερικανός γλωσσολόγος Νόαμ Τσόμσκι και ο Ιταλός σημειολόγος Ουμπέρτο Έκο.


Nόαμ Tσόμσκι

H σχέση ανάμεσα σε νου και εγκέφαλο ή αν προτιμάτε ανάμεσα σε νου και σώμα ήρθε στο προσκήνιο στις αρχές της επιστημονικής επανάστασης, βρίσκοντας στον Kαρτέσιο τον πιο φωτεινό ερμηνευτή της. Σύμφωνα με τον Kαρτέσιο, ο κόσμος μπορούσε να περιγραφεί με μηχανιστικούς όρους, ως αλληλεπίδραση σωμάτων και κίνησης.

Αλλά από αυτή τη θεώρηση διέφευγε ένα ουσιαστικό στοιχείο: η ανθρώπινη δημιουργικότητα και ιδιαίτερα η δημιουργικότητα της γλώσσας. Διαφορετικά από τις μηχανές και από τα ζώα, οι ανθρώπινες υπάρξεις μπορούν μόνο να προσκληθούν, να υποκινηθούν να πραγματοποιήσουν μιαν ορισμένη δράση, αλλά δεν μπορούν στην κυριολεξία να εξαναγκαστούν. Σε αυτό το σημείο η μοναδική λογική λύση για εκείνο τον καιρό ήταν να παραδεχθούν ότι υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι πραγματικότητας: H «res extensa», δηλαδή ο κόσμος και η «res cogitans», που εμείς σήμερα θα αποκαλούσαμε νου.

Ωστόσο, η θεωρία του Kαρτέσιου, όπως και πολλές άλλες επιστημονικές θεωρίες, αποκαλύφθηκε εσφαλμένη. Iδιαίτερα ο Nεύτων έδειξε, όχι δίχως κάποια θλίψη από μέρους του, ότι το σύμπαν δεν μπορεί να γίνεται αντιληπτό ως μια ολικά μηχανική διάταξη. Για να αναφέρουμε τα λόγια ενός ιστορικού της επιστήμης, του Aλεξάντρ Kοϊρέ, ο Nεύτων έδειξε ότι μια καθαρά μηχανιστική φυσική είναι αδύνατη και ότι είναι αναγκαίο να εισάγουμε στο εσωτερικό των φυσικών επιστημών γεγονότα που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε. Αυτό το συμπέρασμα φάνηκε σαν ένας παραλογισμός στον ίδιο τον Νεύτωνα, ο οποίος ξόδεψε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του για να βρει μια διέξοδο.

Σήμερα είναι της μόδας να κοροϊδεύουν εκείνους που βλέπουν το φάντασμα της μηχανής, αλλά αυτό δεν είναι σωστό. Ο Nεύτων εξόρκισε τη μηχανή αλλά μας άφησε το φάντασμά της, ένα πρόβλημα ουσιαστικά άλυτο ακόμη και σήμερα. Με την εξάλειψη οποιασδήποτε συνεκτικής έννοιας του υλικού κόσμου, το πρόβλημα νους-σώμα εξαφανίζεται. Αυτό που απομένει είναι ο κόσμος με όλες τις προβληματικές όψεις του: μηχανικές, ηλεκτρομαγνητικές, χημικές και άλλου τύπου. Εμείς μπορούμε μόνο να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε αυτά τα φαινόμενα και να επιδιώξουμε να ενοποιήσουμε τις διάφορες θεωρίες που τα περιγράφουν, αλλά τίποτα περισσότερο.

Τα φαινόμενα του νου είναι ολότελα όμοια. Ο Τζον Λοκ υπεδείκνυε ότι, αν οι δυνάμεις της έλξης δεν μπορούν να ιδωθούν με όρους καθαρής κίνησης, η σκέψη μπορεί να προστεθεί στην ύλη. Στα τέλη του 18ου αιώνα, αυτή η υπόδειξη αναδιατυπώθηκε από τον Tζόζεφ Πρίσλεϊ ως ένα είδος ταυτολογίας. Οι ιδιότητες του νου είναι, σύμφωνα με τον ονομαστό χημικό, το αποτέλεσμα, η ανάδυση της οργανικής δομής του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος γενικά. Ο Πρίσλεϊ δεν έχει φυσικά ιδέα για το πώς αυτές οι ιδιότητες μπόρεσαν να εμφανιστούν. Αλλά λέει ότι οι ιδιότητες του νου πρέπει να θεωρηθούν αξιωματικά με βάση πειραματικές αποδείξεις, όπως οι δυνάμεις της έλξης, η χημική συγγένεια και ο μαγνητισμός.

Το πρόβλημα του πώς αναδύονται αυτές οι ιδιότητες παραμένει μέχρι τώρα σε μεγάλο βαθμό άλυτο παρά τις προόδους των νευροεπιστημών. Αυτό δεν προξενεί έκπληξη, αν σκεφτούμε τη χημεία. H χημεία ενοποιήθηκε με τη φυσική στην πρόσφατη εποχή και δεν επρόκειτο για μιαν αληθινή συγχώνευση αλλά για μια ριζική αναθεώρηση της φυσικής, που επέτρεψε να αφήσουν ουσιαστικά άθικτη τη χημεία. Τώρα η μελέτη της γλώσσας και άλλων ανώτερων ικανοτήτων προχωράει λίγο ως πολύ όπως η χημεία στο παρελθόν. Προσπαθούν ως επί το πλείστον να κατανοήσουν τα φαινόμενα, ενώ η δυνητική ενοποίηση παραμένει ένα γεγονός μη αποφασιστικό.

Είναι σημαντικό να θυμίσουμε το ότι ερωτήματα που ενέπνευσαν τη σύγχρονη επιστημονική έρευνα, όπως εκείνα που αφορούν το θέμα της βούλησης ή της ικανότητας επιλογής *θέματα που βρίσκονται στη ρίζα του προβλήματος νους-σώμα* δεν βρίσκονται καν στην ημερήσια διάταξη.

Το μυστήριο παραμένει ακριβώς όπως στους καιρούς του Nεύτωνα. Σε όλα τα πεδία, στην καθημερινή χρήση της γλώσσας, στη γραμματική όλων των ημερών, η οποία θεωρείται από τις απαρχές της επιστημονικής έρευνας ως η πιο σημαντική ερμηνεία αυτού του μυστηρίου, παραμένει μέχρι τώρα μυστήριο. H εργασία που απομένει να κάνουμε για να κατανοήσουμε τις νοητικές πλευρές της ανθρώπινης γλώσσας είναι μεγάλη.



Aποσπερίτης



Ουμπέρτο Έκο

H φιλοσοφία μελετούσε πάντοτε το νου. Ο Πλάτωνας, με τη θεωρία των ιδεών, με αυτό το ζήτημα ασχολήθηκε, όπως και ο Aριστοτέλης, όταν προσπαθούσε να εξηγήσει το πώς γνωρίζουμε τα πράγματα.

H φιλοσοφία όμως δεν μελέτησε ποτέ τον εγκέφαλο. Kαι αυτό για ένα πολύ απλό λόγο. Για πολύ καιρό πίστευαν πράγματι ότι η σκέψη κατοικούσε στο συκώτι, στην καρδιά ή σε κάποιο άλλο μέρος του σώματος.

H πρώτη αναπαράσταση περιοχών του εγκεφάλου έγινε το 16ο αιώνα ή ακόμη πιο αργά, ας πούμε στη θετικιστική ή στην προ-θετικιστική εποχή, όταν ο φρενολόγος Φραντς Γιόζεφ Γκαλ μελετούσε τους όγκους του εγκεφάλου και ο Xέγκελ ερεθιζόταν με αυτό το είδος μελετών.

Στις αρχές του αιώνα μας η φιλοσοφία υποβλήθηκε σε ένα είδος αυθαίρετης απαγόρευσης: ο νους δεν πρέπει να είναι αντικείμενο μελέτης -λένε- γιατί είναι κάτι που δεν το βλέπουμε και επομένως είναι όμοιος με την ψυχή. Ούτε και ο εγκέφαλος πρέπει να γίνεται αντικείμενο μελέτης από τους φιλοσόφους, γιατί είναι κάτι στο οποίο μπορούμε ενδεχομένως να παρέμβουμε με νυστέρια και επομένως πρέπει να αφεθεί στους γιατρούς. Έτσι, μεγάλο μέρος της φιλοσοφίας του αιώνα μας, ιδίως η αναλυτική φιλοσοφία, δεν ασχολήθηκε πλέον με τους λόγους π.χ. για τους οποίους αναγνωρίζουμε ένα σκυλί ως σκυλί και το αποκαλούμε «σκυλί».

H φιλοσοφία δεν έθετε πλέον το πρόβλημα που ταλαιπωρούσε τον Λοκ (γιατί αναγνωρίζουμε ένα σκυλί ως σκυλί και το ονομάζουμε «σκυλί»), καθώς ασχολούνταν με τις λειτουργίες αλήθειας των φράσεών μας αλλά όχι με το γιατί εμείς γνωρίζουμε τα πράγματα.

Ωστόσο, το να εργαζόμαστε πάνω στη γλώσσα, όπως στην πραγματικότητα το έκανε η φιλοσοφία του αιώνα μας, σε τέτοιο βαθμό ώστε έγινε λόγος για μια «linguistic turn», για μια γλωσσική στροφή της φιλοσοφίας, παρήγαγε ενδιαφέροντα αποτελέσματα και για την έρευνα του νου, ακόμη και για το σώμα ή τουλάχιστον για τον εγκέφαλο.

Γιατί πρέπει να παραδεχθούμε ότι η σχέση ανάμεσα στον εγκέφαλο και στο νου είναι -ακόμη και για όποιον υποστηρίζει ότι ο νους δεν υπάρχει και ότι υπάρχει μόνον ο εγκέφαλος- πολύ σοβαρό επιστημονικό ζήτημα.

Eμείς μπορούμε να εργαστούμε πάνω στον εγκέφαλο, γιατί διαθέτουμε νου. Eίναι η ίδια σχέση που υπάρχει ανάμεσα στα πόδια και στο βάδισμα. Tα πόδια είναι ένα όργανο του οποίου η λειτουργία είναι το βάδισμα και έχουμε πολλούς να λένε ότι το βάδισμα δεν υπάρχει και υπάρχουν μόνο τα πόδια. Tο βάδισμα αντίθετα υπάρχει. Οι άνθρωποι βαδίζουν. Aν αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τη σχέση εγκέφαλος-νους με αυτούς τους όρους, θα ανακτήσουμε την οπτική ενός προσώπου το οποίο ξεχνούν ή το διαβάζουν στα απόκρυφα κείμενα ιερείς και καρδινάλιοι. Aυτό το πρόσωπο ονομάζεται Aγιος Θωμάς ο Aκινάτης. Ο Θωμάς λέει κάτι το επαναστατικό, που δεν αναφέρεται σχεδόν ποτέ. Tο πρόβλημα της γνώσης είναι να βρούμε την ουσία των πραγμάτων, την ουσία του αλόγου, του σκυλιού, του ανθρώπου. H ουσία βρίσκεται στον ορισμό. Ο ορισμός του ανθρώπου είναι: «ζώο λογικό, θνητό». Tι είναι επομένως ο ορισμός; Eίναι: γένος συν ειδοποιός διαφορά. H ειδοποιός διαφορά είναι η ιδιότητα που κατέχει μόνον εκείνο το καθορισμένο είδος, η ειδοποιός διαφορά του ανθρώπου είναι η λογικότητα, δηλαδή η ψυχή.

Ο Άγιος Θωμάς οφείλει λοιπόν να αναρωτηθεί: πού είναι η λογικότητα; Πώς τη βλέπουμε; Mε ποιο μικροσκόπιο -αν διαθέτουμε το μικροσκόπιο- μπορούμε να την εξερευνήσουμε;

Ωστόσο, τη λογικότητα δεν τη βλέπουμε ποτέ. Συνάγουμε την ύπαρξή της από τη λογική συμπεριφορά, από το γεγονός ότι ο άνθρωπος δρα και μιλά με τρόπο λογικό. Ο μοναδικός τρόπος που έχουμε για να παρατηρήσουμε το νου είναι να αναλύσουμε τη γλώσσα. Nα γιατί η γλωσσική στροφή έχει με μια ορισμένη έννοια υποχρεώσει τη φιλοσοφία να ασχοληθεί με τη λειτουργία του νου, σχεδόν χωρίς να το αντιληφθούν αυτό οι φιλόσοφοι.

Mέχρι τη στιγμή που ένας από τους πιο μεγάλους γλωσσολόγους του αιώνα μας, ο Pόμαν Γιάκομπσον, δάσκαλος του Tσόμσκι, έγραψε ένα θεμελιώδες δοκίμιο στο οποίο θεωρεί ότι υπάρχουν δυο τύποι γλώσσας και δυο τύποι αφασίας. Ο Γιάκομπσον εκκινεί από μια γλωσσική υπόθεση: εμείς, για να μιλήσουμε -επομένως για να εκδηλώσουμε τη λογικότητά μας, την ειδοποιό μας διαφορά- εργαζόμαστε από τη μια μεριά στον άξονα της επιλογής και από την άλλη στον άξονα του συνδυασμού. Σε ό,τι αφορά την επιλογή, έχουμε ένα ρεπερτόριο λέξεων από τις οποίες επιλέγουμε, μπορούμε για παράδειγμα να πούμε «το μικρόφωνο είναι πάνω στο τραπέζι» ή με μιαν άλλη επιλογή «ο ενισχυτής ήχου είναι τοποθετημένος πάνω στην έδρα». Eίναι σαν να παίρνουμε από ένα ράφι τη μια ή την άλλη λέξη και έπειτα να τις συνδυάζουμε -να ο άξονας του συνδυασμού- με ένα ορισμένο τρόπο.

Xάρη στους δυο άξονες της γλώσσας, μπορούμε να δημιουργήσουμε τις ρητορικές μορφές. H μεταφορά είναι μια αντικατάσταση στον άξονα της επιλογής: στη θέση της λέξης «μουσικός» λέω «ο κύκνος». H μετωνυμία εργάζεται αντίθετα στον άξονα του συνδυασμού: το κρασί βρίσκεται συνήθως στο ποτήριο και επομένως λέω στο φίλο μου «πάμε να πιούμε ένα ποτήρι» και όλοι καταλαβαίνουν ότι δεν θέλουμε να καταπιούμε ένα αντικείμενο, αλλά χρησιμοποιούμε το περιέχον για να εννοήσουμε το περιεχόμενο.

Ο Γιάκομπσον είχε αντιληφθεί ότι στο παιχνίδι της μεταφοράς και της μετωνυμίας αντιστοιχούν δυο μορφές αφασίας: υπάρχει η αφασία στον άξονα της επιλογής, όπου κάποιος δηλώνει ότι ο τάδε είναι εργένης, αλλά έπειτα δεν ξέρει να πει ότι «εργένης» σημαίνει «άγαμος» ή αποκαλεί «τέτοιο» ένα πρόσωπο ή ένα αντικείμενο του οποίου δεν θυμάται το όνομα. H αφασία στον άξονα του συνδυασμού είναι αντίθετα εκείνη που οδηγεί να μην παράγουμε πλήρεις φράσεις ή στον αγραμματισμό.

Όπως βλέπουμε, μέσα από τη γλωσσική συμπεριφορά η γλωσσολογία ανακαλύπτει εγκεφαλικά φαινόμενα. Σε ένα ορισμένο σημείο οι επιστήμες της γλώσσας και οι επιστήμες της γνώσης (που με τη σειρά τους είναι επιστήμες του νου, αν τις καλλιεργούν οι ψυχολόγοι, ή επιστήμες του εγκεφάλου, αν τις καλλιεργούν οι νευροφυσιολόγοι) συναντιούνται.

Mου συνέβη κάποτε κάτι το εντυπωσιακό. Συνηθίζω να γυρνάω στα ράφια των αμερικανικών βιβλιοπωλείων, γιατί από την κατανομή των βιβλίων καταλαβαίνω προς τα πού οδηγείται η αμερικανική κουλτούρα. Yπήρξε μια περίοδος στην οποία στα ίδια ράφια έβρισκα τον Mαρξ και τον Φρόιντ (σαν να λέμε: το ίδιο πράγμα, ευρωπαϊκό πράγμα) και μαζί τα κείμενα γλωσσολογίας και σημειωτικής.

Έπειτα υπήρξε μια περίοδος στην οποία οι μελέτες σημειωματικής συνυπήρχαν με τις «ομοφυλοφιλικές και λεσβιακές μελέτες» (σαν να λέμε: ακραία πράγματα). Πρόσφατα στο βιβλιοπωλείο των Mπαρνς και Nομπλ είδα τη σημειωματική μαζί με τον Aντόρνο. Aποτελεί εξαίρεση ένας χώρος του Xάρβαρντ στον οποίο βρήκα μελέτες ψυχολογίας, γλωσσολογίας, σημειωματικής, τεχνητής νόησης, όλες κάτω από την ενιαία ετικέτα: «επιστήμες της γνώσης». Aυτή η συνένωση κάτω από την κοινή θεματική της γνώσης μας επαναφέρει, αν θέλετε, στις απαρχές της φιλοσοφίας από τον Aριστοτέλη ώς τον Kαντ. Eνα ενδιαφέρον φαινόμενο, όπου άνθρωποι της επιστήμης συναντιούνται με γλωσσολόγους και με φιλοσόφους.

Aν υπάρχουν ένας εγκέφαλος και ένας νους, χρειάζεται σε αυτό το σημείο να θυμηθούμε τις απειλές που στρέφονται εναντίον τους. Δεν μπορώ να μιλήσω για τις απειλές εις βάρος του εγκεφάλου, τόσο εξαιτίας επαγγελματικής αναρμοδιότητας όσο και γιατί βρίσκομαι κάτω από την επίδραση των «λαθών» που μας επαναλαμβάνει σχετικά ο τύπος. Aς πάρουμε για παράδειγμα την κλωνοποίηση. Tα μέσα μαζικής ενημέρωσης μας κάνουν να πιστεύουμε ότι με ένα κύτταρο του Xίτλερ παράγονται δέκα χιλιάδες Xίτλερ. Aλλά αυτό δεν είναι αληθινό. Tο πολύ να γίνει ένα παιδί με το ίδιο γενετικό πρόγραμμα του Xίτλερ, που θα μπορούσε να καταλήξει σε μια οικογένεια Eβραίων και να βγει ολότελα διαφορετικό από το δικτάτορα ή έστω με την κλίση του για τη ζωγραφική. Aπό τη μεριά της η προβατίνα η Nτόλι ήδη πεθαίνει και το πρόβλημα ενός σύμπαντος κλωνοποιημένων ανθρώπων μου φαίνεται μακρινό.

Tο ίδιο και με την εικονική πραγματικότητα. Mας έκαναν να πιστέψουμε ότι θα μπορούσαμε να πάμε στο δάσος, να κυνηγήσουμε το λιοντάρι, να κάνουμε έρωτα με την Mέριλιν Mονρόε, αλλά στην πραγματικότητα τα σχετικά cd-rom είναι σκέτη απογοήτευση. Eπομένως, με τις απειλές εις βάρος του εγκεφάλου δεν ασχολούμαι. Οι απειλές εις βάρος του νου αντίθετα είναι πολύ παλιές, γιατί φιλόσοφοι και εκπαιδευτές είχαν πάντοτε επίγνωση του γεγονότος ότι μπορούμε να επηρεαστούμε από μια λαθεμένη εκπαίδευση, δηλαδή από μιαν εκπαίδευση που πάσχει από έλλειψη πληροφόρησης. Σήμερα, με το ηλεκτρονικό δίκτυο και την πληροφορική, βρισκόμαστε μπροστά σε μιαν απειλή που προέρχεται από υπερβολική πληροφόρηση. Eλλειψη και υπερβολή πληροφόρησης είναι οι δυο επιθέσεις ενάντια στο νου που αντιμετωπίζουμε σήμερα. H εξουδετέρωσή τους είναι η μάχη που θα δοθεί στην προσεχή χιλιετία.
Πηγή: Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 18 Ιουλίου 1999



Δεν ειμαι ποιητής

" Έρως ανίκατε μάχαν"

Σε όλα τα τζιβαέρια μου!

Για τους αρχαίους Έλληνες, ο Έρως ήταν ο θεός που ευθυνόταν για τον πόθο, την αγάπη και τη σεξουαλική δραστηριότητα, ενώ λατρευόταν και ως θεός της γονιμότητας. Μάλιστα, συχνά τον αναφέρουν ως «ελευθέριο», όπως και το Διόνυσο.

Υποστάσεις του Έρωτα Στην αρχαιοελληνική μυθολογία υπάρχουν δύο βασικές υποστάσεις του Έρωτα: η παλιότερη θεότητα είναι αυτή που ενσαρκώνει όχι μόνο τη δύναμη της ερωτικής αγάπης αλλά και τη δημιουργική δύναμη της αεικίνητης φύσης, αποτελούσε το πρωτότοκο Φως που ευθύνεται για την ύπαρξη και την τάξη όλων των πραγμάτων στον Σύμπαν.

Σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησίοδου, αυτή η μορφή του Έρωτα γεννήθηκε πριν από τους θεούς του Ολύμπου, όταν το Χάος γέννησε τη Γαία και τον Τάρταρο. Σύμφωνα με τους Όρνιθες του Αριστοφάνη, «άνθισε» από ένα αυγό, καρπό της ένωσης της Νύχτας και του Σκότους.

Στα Ελευσίνια Μυστήρια, ο Έρωτας λατρευόταν ως Πρωτόγονος, αυτός δηλαδή που γεννήθηκε πρώτος.

Από την άλλη πλευρά, αργότερα στα χρόνια της αρχαιότητας, ο Έρωτας προέκυψε ως γιος της Αφροδίτης (με πατέρα είτε τον Άρη, είτε τον Ήφαιστο).

Σύμφωνα με άλλες πηγές, γεννήθηκε μαζί με την Αφροδίτη, ενώ άλλοι τον θεωρούν γιο της Ίριδας και του Ζέφυρου.

Αυτή η μορφή του Έρωτα ανήκε στη συνοδεία της Αφροδίτης, δάμαζε την πρωταρχική δύναμη της αγάπης και την κατεύθυνε κατά τη θέλησή του προς τους θνητούς, ένας ρόλος που αρμόζει στον καρπό της ένωσης της «Αγάπης» (Αφροδίτη) είτε με τον «Πόλεμο» (Άρης) είτε με τη «Φωτιά» (Ήφαιστος).

Υπάρχουν μύθοι που τον θέλουν πανέμορφο στην όψη, αλλά και συχνή πηγή μπελάδων για τους θεούς και τους θνητούς. Άλλοι μύθοι παρουσιάζουν έναν Έρωτα με γνώση της τεράστιας δύναμής του, να αρνείται τις παρακλήσεις της μητέρας του και άλλων θεών να επέμβει στις ζωές των θνητών.

Ο έρωτας ανήκει σε εκείνους που δέχονται να φτάσουν στα άκρα για χάρη του.
Τομ Ρόμπινς.

Η χημεία του έρωτα


Αν ρωτούσαμε έναν αρκετά μεγάλο αριθμό ανθρώπων «ποιο θεωρείτε ότι είναι το πιο σεξουαλικό όργανο του σώματός μας;», θα παίρναμε ασφαλώς τις πιο διαφορετικές απαντήσεις, ανάλογα με τα γούστα και το φύλο αυτού που απαντά. Εχει, μάλιστα, διαπιστωθεί στατιστικά ότι το ενδιαφέρον των γυναικών επικεντρώνεται αρχικά στο πρόσωπο και κατόπιν στο σώμα, χωρίς βέβαια να παραλείψουν την περιοχή τού ανδρικού καβάλου. Αντίθετα, οι περισσότεροι άνδρες εξερευνούν και επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στο στήθος, στις γάμπες και στα οπίσθια (επίμαχο σημείο, στο οποίο επικεντρώνεται το ενδιαφέρον τόσο των «φανατικών» αρσενικών όσο και των γκέι).

Το βέβαιο πάντως είναι πως κανείς, άνδρας ή γυναίκα, δεν θα σκεφτόταν να απαντήσει ότι το πιο σεξουαλικό όργανο του σώματός μας βρίσκεται κρυμμένο μέσα στο κεφάλι μας: είναι δηλαδή ο εγκέφαλός μας! Μολονότι δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι αυτά τα άκρως «ερεθιστικά» μέρη του ανθρώπινου σώματος έχουν εξελιχθεί ακριβώς για να προσελκύουν και να ξυπνούν το σεξουαλικό μας ενδιαφέρον, ο τελικός στόχος και αποδέκτης όλων αυτών των διεγερτικών σημάτων είναι πάντα ο εγκέφαλος: η πραγματική μηχανή του σεξ και των ερωτικών μας συναισθημάτων.

Manolis Mitsias - Ah, erota



Γύρω από τα σεξουαλικά και ερωτικά μας «πάθη» έχει γραφτεί κατά το παρελθόν, και ασφαλώς θα συνεχίσει να γράφεται και στο μέλλον, πλήθος επιστημονικών και φιλοσοφικών μελετών, λογοτεχνικών ή ποιητικών βιβλίων, ενώ οι καλλιτέχνες επιχειρούν να τα εκφράσουν και να τα «μετουσιώσουν» μέσα από τα έργα τους.

Ακόμα κι όταν δεν το συνειδητοποιούμε -ή μάλλον εξαιτίας αυτής ακριβώς της ελλιπούς συνείδησης- τα αρχέγονα και ακαταμάχητα ερωτικά μας πάθη επηρεάζουν σημαντικά τις βασικές «επιλογές» της ζωής μας, καθορίζοντας υποχθόνια τις αποφάσεις και τη συμπεριφορά μας. Επομένως, και παρά το μάταιο κάθε ανάλογου εγχειρήματος, θα άξιζε ίσως να παρουσιάσουμε κάποιες πρόσφατες ανακαλύψεις που πραγματοποίησε η σύγχρονη επιστήμη, στην προσπάθειά της να κατανοήσει, και ενδεχομένως να χειραγωγήσει, αυτή τη θεμελιώδη βιολογική λειτουργία.

Μιχάλης Χατζηγιάννης Αυτά που θα 'λεγα σε σένα


Κεραυνοβολημένοι από έρωτα

Οπως συμβαίνει με όλα τα θηλαστικά, οι άνθρωποι αφιερώνουν πολύ χρόνο για την προετοιμασία και την ικανοποίηση των ερωτικών τους αναγκών, αφού αυτό αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση για την επιτυχή αναπαραγωγή τους. Γεγονός που, από μόνο του, αποκαλύπτει τη μεγάλη σπουδαιότητα που έχει το σεξ στη ζωή μας.

Δεν πρέπει, συνεπώς, καθόλου να μας εκπλήσσει το ότι οι περίπλοκες και χρονοβόρες ερωτοτροπίες και η επίτευξη της πολυπόθητης ερωτικής συνεύρεσης μεταξύ των ανθρώπων ρυθμίζονται και εξαρτώνται κυρίως από περίπλοκους βιολογικούς και, ώς έναν βαθμό, από πολιτισμικούς παράγοντες. Εκπληξη, αντίθετα, προκαλεί το τεράστιο χρονικό διάστημα που απαιτήθηκε μέχρι να αναγνωρίσουμε και τελικά να αποδεχτούμε, παρά τις ιδεοληψίες του παρελθόντος, την «πραγματική» φύση των παραγόντων, οι οποίοι, σε τελευταία ανάλυση, ρυθμίζουν τα ερωτικά μας ήθη.

Κατά το παρελθόν, οι περισσότεροι ψυχίατροι θεωρούσαν τα πάθη του έρωτα στις πιο ακραίες εκδηλώσεις τους, όπως η έντονη κατάθλιψη και η μελαγχολία, ενδείξεις μιας προϋπάρχουσας νοητικής δυσλειτουργίας, μιας απροσδιόριστης «ερωτικής ασθένειας» που υποτίθεται ότι μας αποκάλυπτε βαθύτερες «ψυχικές διαταραχές». Ευτυχώς σήμερα τέτοιες απόψεις έχουν εγκαταλειφθεί οριστικά από την ψυχιατρική.

Δεν ξέρω πόσο σ' αγαπώ (Γιώτα Νέγκα)


Δυστυχώς, όμως, μια πιο «ανώδυνη» εκδοχή τους έχει καταφέρει να επιβιώσει στη θεωρία και την πρακτική της κλινικής ψυχολογίας και της ψυχοθεραπευτικής. Οι σύγχρονοι ψυχοθεραπευτές, αντί να δοκιμάσουν να κατανοήσουν τους πραγματικούς εγκεφαλικούς μηχανισμούς που γεννούν τα ερωτικά πάθη, περιορίζονται στο να παρατηρούν και να ταξινομούν τα εξωτερικά τους γνωρίσματα. Επιμένουν μάλιστα να θεωρούν τα «έντονα» ερωτικά συναισθήματα και τις «παράφορες» ερωτικές σχέσεις ως μια δυνητική απειλή, από την οποία ενδεχομένως προκύπτουν λιγότερο ή περισσότερο σοβαρά ψυχικά προβλήματα.

Θέλω κοντά σου να μείνω Ελευθερία Αρβανιτάκη


Οπως ασφαλώς γνωρίζουν οι περισσότεροι αναγνώστες, ο έρωτας δεν είναι ποτέ ένα ανώδυνο παιχνίδι. Οταν μάλιστα από μια σχέση απουσιάζουν τα γνώριμα πάθη και οι ωδίνες του έρωτα, μπορούμε να είμαστε σχεδόν βέβαιοι ότι, στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για έρωτα. Σε κάθε περίπτωση, όποιος έχει νιώσει έστω και μία φορά «τρελά ερωτευμένος», θα πρέπει να γνωρίζει ότι μια σειρά από έρευνες έχει εντοπίσει, ακόμη και σε μοριακό επίπεδο, τους παράγοντες που τροποποιούν σε τέτοιον βαθμό τη λειτουργία του εγκεφάλου μας όταν είμαστε ερωτευμένοι, ώστε η «παράλογη» ερωτική συμπεριφορά μας να θυμίζει πράγματι αυτήν ενός τρελού!


Vicky Mosholiou Pera apo ti thalassa (1966)


Τα «ερωτικά» μόρια

Οποιος έχει πληγεί από τα βέλη του έρωτα, όποιος έχει υποφέρει από τη συνήθη ακολουθία των ερωτικών παθών -την παράλογη ζήλια διαδέχεται η αδικαιολόγητη ευφορία, τη βαθιά μελαγχολία η απερίγραπτη ευτυχία- θα θέλει ασφαλώς να μάθει τι ακριβώς πυροδότησε μέσα του όλα αυτά τα σχεδόν αβάσταχτα συναισθήματα. Ο ίδιος ο ερωτευμένος πιστεύει ότι τα πάντα εξαρτώνται από τον άλλον, από το αντικείμενο του ερωτικού του πόθου. Είναι όμως έτσι; Και αν ναι, πώς ακριβώς συμβαίνει;



ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ ΕΔΩ ΝΑ ΜΕΙΝΕΙΣ



Στην έρευνα των βιοχημικών και νευρολογικών προϋποθέσεων της ερωτικής μας συμπεριφοράς, έχει συντελεστεί μια μικρή επανάσταση τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Αν και έχει γίνει της μόδας στην επιστήμη και στην τεχνολογία να βλέπουμε παντού «επαναστάσεις», όταν στην πραγματικότητα έχει συντελεστεί απλώς κάποια απρόσμενη πρόοδος, στη συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται όντως για μια ριζική αλλαγή της οπτικής μας γωνίας, γεγονός που οδηγεί σε αναθεωρήσεις των προγενέστερων απόψεών μας.

Θεωρείται πλέον αναμφισβήτητο ότι τόσο η ένταση της σεξουαλικής ηδονής όσο και η σφοδρότητα των ερωτικών μας συναισθημάτων, ακόμα και η αγάπη και φροντίδα της μητέρας για το νεογέννητο βρέφος, είναι συμπεριφορές που ρυθμίζονται αυστηρά από χημικούς παράγοντες οι οποίοι δρουν στο εσωτερικό του εγκεφάλου μας. Επιπλέον, είναι γενικά αποδεκτό ότι τα ρυθμιστικά αυτά μόρια επιδρούν εντελώς διαφορετικά στους άνδρες και στις γυναίκες!



Na me prosexeis Savopoulos


Για παράδειγμα, πριν από λίγα χρόνια, οι έρευνες της βιοανθρωπολόγου Ελεν Φίσερ (Helen Fisher) έδειξαν σαφώς ότι ο εγκέφαλος των ερωτευμένων γυναικών συμπεριφέρεται διαφορετικά σε σχέση με τον εγκέφαλο των ερωτευμένων ανδρών. Στους άνδρες, η σκέψη της γυναίκας που αγαπούν κινητοποιεί περιοχές του εγκεφάλου τους που σχετίζονται με την όραση και τη στύση, ενώ στις γυναίκες κυρίως τις εγκεφαλικές περιοχές που σχετίζονται με τις αναμνήσεις: οι άνδρες προτιμούν να βλέπουν το αντικείμενο του ερωτικού τους πόθου και οι γυναίκες να το φαντασιώνονται. Επίσης, η έρευνα έδειξε ότι οι άνδρες ερωτεύονται πιο εύκολα και πιο γρήγορα από τις γυναίκες.



Pavlos Sidiropoulos Na m'agapas


Στο σημείο αυτό, κάποιοι αναγνώστες ίσως διαμαρτυρηθούν: «Μα αυτά τα γνωρίζαμε ήδη, και μάλιστα από καιρό». Ομως, οι έρευνες της Φίσερ αποκάλυψαν πειραματικά ό,τι μέχρι τότε ήταν ίσως απλώς κάποιες εμπειρικές εικασίες μας. Μόνο χάρη στη χρήση της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας έγιναν ορατές και εντοπίστηκαν επακριβώς αυτές οι φυλετικές διαφορές.

Πράγματι, από αυτές και από άλλες μετέπειτα έρευνες, προκύπτει ότι στη μακρά εξελικτική ιστορία του είδους μας ο εγκέφαλός μας ανέπτυξε τρία διαφορετικά (λειτουργικά και ανατομικά) συστήματα που εξασφαλίζουν την επιτυχή αναπαραγωγή μας. Το πρώτο εγκεφαλικό σύστημα σχετίζεται με τη σεξουαλική έλξη και επιθυμία που μας ωθεί να ζευγαρώνουμε. Το δεύτερο επιτρέπει την ανάδυση του «ρομαντικού έρωτα» και χρησιμεύει ως κίνητρο για να αφιερώνουμε πολύ χρόνο και ενέργεια στον ερωτικό μας σύντροφο. Το τρίτο εγκεφαλικό σύστημα διασφαλίζει τη μακροχρόνια σχέση με τον σύντροφό μας.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ιδιαίτερη λειτουργία αυτών των διαφορετικών εγκεφαλικών κυκλωμάτων βασίζεται σε διαφορετικά εγκεφαλικά μόρια, κυρίως ορμόνες. Ετσι, για παράδειγμα, η έντονη σεξουαλική έλξη που νιώθουμε για κάποιον ή κάποια εξαρτάται άμεσα από την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων «τεστοστερόνης», ενώ η ερωτική έκταση καθορίζεται κυρίως από την ποσότητα ντοπαμίνης που παράγεται στον εγκέφαλο, σε συνδυασμό με τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης. Η διατήρηση της ερωτικής σχέσης στον χρόνο επιβάλλει πάντα την αυξημένη παραγωγή μιας άλλης ορμόνης, της ωκυτοκίνης, στις γυναίκες και της βασοπρεσίνης στους άνδρες.

Μήπως, τελικά, εμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε τίποτε άλλο από πολύπλοκες «βιοχημικές μηχανές», οι οποίες, λόγω της αφύσικης ανάπτυξης του εγκεφάλου μας, αποκτήσαμε σταδιακά την ανάγκη να «εξιδανικεύουμε» και να «μυθοποιούμε» σε κάποιες -υποτίθεται ανώτερες- πνευματικές και κοινωνικές διεργασίες τις θεμελιώδεις ζωικές λειτουργίες μας;

Τα σκοτεινά ερωτικά μας πάθη και η χαλιναγώγηση των σεξουαλικών μας ορμών ήταν ανέκαθεν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των κοινωνικών θεσμών (οικογένεια, θρησκεία, εκπαίδευση), αλλά και των «ειδημόνων» (παπάδων, φιλοσόφων, επιστημόνων). Στις μέρες μας, πάντως, αποτελούν πλέον νόμιμο και προνομιακό πεδίο άσκησης των νευροφυσιολογικών και βιοχημικών ερευνών.

Αυτή η νέα προσέγγιση των νευροεπιστημών, όπως είδαμε, έρχεται να καλύψει τα ενοχλητικά κενά και τις παρανοήσεις που είχαν δημιουργήσει οι προγενέστερες «επιφανειακές» ψυχιατρικές και ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, ενώ γεννά και πρωτόγνωρες φαρμακευτικές προσδοκίες για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των ερωτικών μας παθών.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΠΥΡΟ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ
http://www.enet.gr
21/06/2008

Na Eisai Ekei!

Στόν Παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησί
Απαράλλαχτο εσύ κι ένα σπίτι στή θάλασσα

Μέ κρεβάτι μεγάλο καί πόρτα μικρή
Έχω ρίξει μές στ’άπατα μιάν ηχώ
Νά κοιτάζομαι κάθε πρωί που ξυπνώ

Να σε βλέπω μισή να περνάς στο νερό
Και μισή να σε κλαίω μες στον παράδεισο…
Ελύτης

An thimitheis t' oneiro mou